BÀI 10: SÓNG (Xuân Quỳnh)

BÀI 10: SÓNG
(Xuân Quỳnh)

I.Kiến thức cơ bản
Câu 1: Hãy nêu vài nét về tác giả và đặc điểm thơ Xuân Quỳnh
- Xuân Quỳnh là nhà thơ của hạnh phúc đời thư*ờng. Thơ chị là tiếng lòng của một tâm hồn t*¬i trẻ, luôn khát khao tình yêu, “nâng niu chi chút” từng hạnh phúc bình dị đời thư*ờng. Trong số các nhà thơ hiện đại Việt Nam, Xuân Quỳnh xứng đáng đ*ược gọi là nhà thơ tình yêu. Chị viết nhiều, viết hay về tình yêu trong đó “Sóng” là một bài thơ đặc sắc.
- Đặc điểm nổi bật trong thơ tình yêu của Xuân Quỳnh: đậm vẻ nữ tính, là tiếng nói của một tâm hồn giàu trắc ẩn, hồn hậu, chân thật,bình dị vừa khát khao một tình yêu lý t*ưởng: “Đến Xuân Quỳnh, thơ hiện đại Việt Nam mới có một tiếng nói bày tỏ trực tiếp những khát khao tình yêu vừa hồn nhiên chân thực, vừa mãnh liệt sôi nổi của một trái tim phụ nữ”.
Câu 2: Nêu ý nghĩa biểu tượng của hình ảnh Sóng và mối quan hệ giữa hai hình tượng sóng và em trong Bài thơ sóng của Xuân Quỳnh.
- Sóng là Bài thơ nói về tình yêu và khát vọng hạnh phúc muôn đời của con người; qua đó, thể hiện vẻ đẹp tâm hồn của người phụ nữ: sôi nổi, trẻ trung, chân thành...
- Để bày tỏ trực tiếp những rung động tình yêu vừa hồn nhiên chân thật, vừa thiết tha sôi nổi của trái tim phụ nữ, Xuân Quỳnh sử dụng phương thức diễn đạt ẩn dụ có ý nghĩa biểu trưng, đó là hình ảnh con sóng.
- Nhà thơ đã sáng tạo hình tượng sóng khá độc đáo với nhiều đối cực cũng như tình yêu có nhiều cung bậc, trạng thái,tình cảm và tâm trạng của người phụ nữ đang yêu với nhiều mâu thuẩn mà thống nhất.
- Hành trình của sóng tìm về biển khơi như hành trình của tình yêu hướng về cái vô biên, tuyệt đích như người phụ nữ không chịu chấp nhận sự chật hẹp tù túng
- Sóng luôn vận động như tình yêu gắn liền với những khát khao, trăn trở không yên, như người phụ nữ đang yêu luôn da diết nhớ nhung, ước vọng về một tình yêu bền vững..
=> bài thơ được kiến tạo bằng thể thơ 5 chữ với một âm hưởng đều đặn, luân phiên như nhịp vỗ của sóng.
- Sóng và em tuy hai nhưng lại là một, đều là nỗi lòng của người phụ nữ đang yêu, là sự phân thân và hoá thân của cái tôi trữ tình, từ đó diễn tả những cung bậc tình cảm mãnh liệt trong trạng thái yêu đương của người phụ nữ.
Câu 3: Qua bài thơ Sóng, vẻ đẹp tâm hồn của ng*êi phụ nữ trong tình yêu ®*îc thể hiện nh*ư thế nào?
- vẻ đẹp tâm hồn của ng*ười phụ nữ trong tình yêu: những nét đẹp truyền thống:chung thủy, dịu dàng, đằm thắm, đôn hậu thật dễ thương.
- Thể hiện nét đẹp hiện đại của ng*ười phụ nữ trong tình yêu: mạnh bạo, chủ động bày tỏ những khao khát yêu đ*ương mãnh liệt và những rung động rạo rực trong lòng mình.
- Ng*ười phụ nữ ấy thủy chung, nh*ưng không còn nhẫn nhục, cam chịu nữa. Nếu “sông không hiểu nổi mình” thì sóng dứt khoát từ bỏ nơi chật hẹp đó, để “tìm ra tận bể”, đến với cái cao rộng, bao dung. Đó là những nét mới mẻ, “hiện đại” trong tình yêu.
II. Luyện tập
Đề 1 :Cảm nhận của anh(chị) về hai khổ thơ sau trong Bài thơ Sóng của Xuân Quỳnh:
“ Dữ dội và dịu êm
...........................
..........................
Bồi hồi trong ngực trẻ.
Gợi ý:
1.Mở Bài:
- Giới thiệu khái quát về tác giả, nhấn mạnh phong cách thơ Xuân Quỳnh.
- Giới thiệu khái quát về 2 khổ thơ (chú ý nội dung chính ).
2. Thân Bài:
- Vị trí đoạn trích.
- Những tính cách trái ngược: con sóng không bình yên, không tự bằng lòng với khuôn khổ chật hẹp, nó “tìm ra tận bể” để biểu hiện mình để được hiểu đúng với tầm vóc, bản chất của mình(giống như bản lĩnh chủ động, tính cách kiêu hãnh của người phụ nữ khi yêu). Sóng thể hiện những tâm trạng phong phú, phức tạp của người phụ nữ- một tâm hồn nhạy cảm.
- Mượn hình tượng sóng để nói và suy nghĩ về tình yêu, nhà thơ đã bộc lộ khát vọng được yêu, được sống hêt mình trong tình yêu.
- ý nghĩa khái quát: Vẻ đẹp tâm hồn của người phụ nữ khi yêu.
- Nghệ thuật:
+ Thể thơ 5 chữ sử dụng sáng tạo.
+ Sử dụng hình ảnh đối lập tương phản.
3. Kết Bài:
- 2 khổ thơ thể hiện khát vọng về một tình yêu rộng lớn, cao đẹp.
- liên hệ thực tế đời sống.

Đề 2: Cảm nhận của anh(chị) về hai khổ thơ dưới đây trong Bài thơ Sóng của Xuân Quỳnh:
“ Cuộc đời tuy dài thế
.................................
................................
Để ngàn năm còn vỗ.
Gợi ý
1. Mở Bài:
- Giới thiệu khái quát về tác giả, nhấn mạnh phong cách thơ Xuân Quỳnh.
- Giới thiệu khái quát về 2 khổ thơ (chú ý nội dung chính ).
2 . Thân Bài:
- Vị trí đoạn trích.
- Bằng sự chiêm nghiệm của một trái tim nhạy cảm, nhà thơ cũng sớm nhận ra và thấm thía về sự hữu hạn của kiếp người trước dòng chảy thời gian của quy luật tự nhiên.
- Mượn hình tượng sóng để nói và suy nghĩ về tình yêu, nhà thơ đã bộc lộ khát vọng sống hết mình trong tình yêu, muốn hoá thân vĩnh viễn thành tình yêu muôn thuở.
- ý khái quát: Vẻ đẹp tâm hồn của người phụ nữ trong tình yêu với khát vọng đầy tính nhân văn.
- Nghệ thuật:
+ Thể thơ 5 chữ sử dụng sáng tạo.
+ Sử dụng sáng tạo hình ảnh Sóng.
+ Nhịp thơ chậm, thẫm đẫm suy tư.
3 . Kết Bài:
- 2 khổ thơ thể hiện một niềm hi vọng, tin tưởng lớn vào tình yêu và khát vọng được sống hết mình trong tình yêu.
- liên hệ thực tế đời sống.

Đề 3: Phân tích bài “Sóng” của Xuân Quỳnh
I.Đặt vấn đề
Biển và sóng là những đề tài quen thuộc của thơ ca. Mỗi nhà thơ nhìn biển theo cảm hứng riêng của mình. V.Hugo trong “Đêm đại d*ương” khi đứng tr*ước biển cả mênh mông sâu thẳm, đã nghe đư*ợc”Những tiếng ng*ười tuyệt vọng kêu la”. Puskin thì liên t*ưởng những đợt sóng thét gào với nỗi cay đắng trong tình yêu. Xuân Quỳnh tìm đ*ược những suy nghĩ tinh tế và thú vị về tình yêu qua hình ảnh những con sóng biển.
II.Giải quyết vấn đề
1.Sóng biển và tình yêu
Tác giả đã nhìn thấy sóng qua hai tính cách gần như* đối lập nhau “dữ dội”, “ồn ào” với “êm dịu”, “lặng lẽ”. Đấy là hình ảnh thực tế về sóng biển. Như*ng nhà thơ còn hình dung ra sóng như* thể một con ngư*ời, con ngư*ời của suy t*ư, tìm kiếm:
Dữ dội và êm dịu………. Sóng tìm ra tận bể
Từ hình ảnh sóng đi ra khơi xa rồi sóng lại vỗ vào bờ, nhà thơ liên t*ưởng tới tình yêu:
Ôi con sóng ngày x*a…………. Bồi hồi trong ngực trẻ
Đây là một liên t*ưởng thú vị, bởi vì cũng nh*ư sóng biển tự bao giờ cho tới nay, tình yêu vẫn luôn luôn là nỗi khao khát của con ng*ười. Nếu tình yêu là nỗi khát vọng của con ng*ười thì đối với tuổi trẻ, tình yêu càng trở nên thân thiết đến nỗi có thể tuổi trẻ gắn liền với tình yêu. Đấy phải chăng là điều mà Xuân Diệu từng phát biểu:
Làm sao sống đ*ược mà không yêu /Không nhớ không th*ương một kẻ nào.
2.Tình yêu của anh và em
Cả đoạn thơ trên nói về sóng biển và tình yêu một cách chung, nh*ư một quy luật của cuộc sống. Đến đoạn thơ tiếp theo, tình yêu trở nên cụ thể, đó là tình yêu của anh và của em. ý thơ phát triển rất hợp lý, tứ thơ sâu sắc làm nên dáng nét suy t*ư trong thơ của Xuân Quỳnh:
Tr*ước muôn trùng sóng bể ……….. Từ nơi nào sóng lên
Tại sao “tr*ước muôn trùng sóng bể”, “em nghĩ về anh, em” ?
Thắc mắc về biển cả, chính là thắc mắc về tình yêu. Bởi vì tình yêu chính là thắc mắc về ng*ười mình yêu. Đó là một hiện t*ượng tâm lý thông thư*ờng trong tình yêu - yêu có nghĩa là hiểu rất rõ về ng*ười mình yêu và đồng thời ng*ười yêu vẫn là một ẩn số kỳ thú đối với mình. Cũng như* vậy, ngư*ời đang yêu rất hiểu về tình yêu nh*ưng đồng thời vẫn luôn luôn tự hỏi không biết thế nào là tình yêu. ở đây, nhà thơ Xuân Quỳnh đã liên hệ tâm lý ấy bằng hình tư*ợng nghệ thuật hồn nhiên, dễ th*ương và gợi cảm:
Sóng bắt đầu từ gió ……… Khi nào ta yêu nhau.
Yêu, rõ ràng là thế mà đôi khi cũng không biết nó là gì. Nó cụ thể mà mơ hồ, nó gần gụi mà xa xôi, nó đơn giản mà phức tạp. Nó là con sóng. Nhà thơ lại trở về nghệ thuật nhân hóa:
Con sóng d*ưới lòng sâu
Con sóng trên mặt nư*ớc
Ôi con sóng nhớ bờ
Ngày đêm không ngủ đ*ược
Tư*ởng t*ượng đã giúp nhà thơ lý giải một hiện t*ượng của thiên nhiên: con sóng nhớ biển nhớ bờ cho nên ngày đêm liên tục vỗ vào bờ. Đâu đây có hình ảnh ý thơ của Xuân Diệu:
Bờ đẹp đẽ cát vàng/Thoai thoải hàng thông đứng/Như* lặng lẽ mơ màng/Suốt ngàn năm bên sóng (Biển)
Cũng nh*ư vậy, yêu có nghĩa là nhớ. Nhớ cả trong mơ cũng như* khi còn thức. Yêu anh có nghĩa là nghĩ đến nay, luôn luôn nghĩ đến anh:
Lòng em nghĩ đến anh
Cả trong mơ còn thức
Phải chăng đó là điều mà Nguyễn Bính đã thể hiện một cách duyên dáng qua hình thức thơ dân dã của mình:
Thôn Đoài ngồi nhớ thôn Đông
Một ngư*ời chín nhớ mư*ời mong một ngư*ời
Cái nhớ của tình yêu chính là nỗi khát khao vô hạn, là nỗi nhớ không nguôi:
Uống xong lại khát là tình
Gặp rồi lại nhớ là mình của ta
(Xuân Diệu)
Những liên t*ưởng trên đây giúp ta thấy cách diễn tả của Xuân Quỳnh chân thật và hồn nhiên biết chừng nào. ở thơ của Xuân Quỳnh có sự liên kết giữa cái hồn nhiên chân thật ấy với chất suy t*ư một cách tinh tế và chặt chẽ làm cho bài thơ ánh lên vẻ đẹp của một tâm hồn suy nghĩ.
Ng*ời ta nói yêu nhau tức là cùng nhau nhìn về một h*ướng. Còn nhà thơ Xuân Quỳnh của chúng ta thì lại bảo:
Dẫu xuôi về phư*ơng Bắc
Dẫu ng**ợc về phư*ơng Nam
Nơi nào em cũng nghĩ
H*ướng về anh - một ph*ương
Hình ảnh “h*ướng về anh một phư*ơng” làm ta nhớ tới mấy câu ca dao:
Quay tơ thì giữ mối tơ
Dẫu trăm nghìn mối vẫn chờ mối anh
Đó phải chăng, từ nỗi nhớ trong tình yêu, nhà thơ muốn làm nổi bật tình cảm thủy chung duy nhất của ng*ười con gái. Dù đi đâu, dù xuôi ng*ược bốn phư*ơng, tám h*ướng, thì em cũng chỉ h*ướng về một phư*ơng của anh, có anh, cho anh. Nhà thơ lại trở về với hình ảnh những con sóng để làm điểm tựa cho ý t*ưởng của mình. Bởi vì, dù có xa vời cách trở bao nhiêu, con sóng vẫn tới đ*ược bờ:
Ở ngoài kia đại dương.....
Dù muôn vời cách trở
3.Tình yêu và cuộc đời
ở trên, tác giả liên t*ưởng sóng với tình yêu. Đoạn thơ cuối cùng so sánh cuộc đời và biển cả:
Cuộc đời tuy dài thế........
Mây vẫn bay về xa
Tình yêu là một biểu hiện của cuộc đời. Tình yêu chính là cuộc sống. Cho nên đoạn thơ cuối cùng mở rộng tứ thơ - tình yêu không phải chỉ là của anh và em mà tình yêu phải hòa trong biển lớn nhà thơ gọi là Biển lớn tình yêu:
Làm sao tan đ*ược ra
Thành trăm con sóng nhỏ
Giữa biển lớn tình yêu
Để ngàn năm còn vỗ
III.Kết luận
Bài thơ trữ tình tình yêu như*ng không quá hời hợt, dễ dãi. Từ âm điệu cho tới tứ thơ. “Sóng” toát lên phong cách của Xuân Quỳnh. Bài thơ giúp ta hiểu sâu sắc ý nghĩa tình yêu trong cuộc đời.
D*ường như* biển cả bao la luôn luôn thu hút cảm hứng của Xuân Qùnh. Biển là tình yêu, sóng là nỗi nhớ, và cả sóng biển sẽ giúp nhà thơ xua đi bao điều cay cực:
Biển sẽ xóa đi bao nhiêu cay cực
Nư*ớc lại dềnh trên sóng những lời ru.